Selfie is hét voorbeeld van een Woord van het Jaar dat niet meer weg te denken is uit onze taal. Het werd in 2013 genomineerd én door het volk verkozen en weerspiegelt inmiddels een essentieel onderdeel van de socialemediacultuur. Bovendien is selfie het begin geweest van een hele reeks andere woorden op -fie, variërend van bilfie ('billenselfie'), stemfie ('selfie in het stemhokje') tot zwerfie ('selfie met een stuk zwerfvuil dat je (tijdens het ploggen) opruimt'). Maar hoe zit het met de andere Woorden van het Jaar? Wat is daarvan geworden sinds Van Dale in 2007 begon met de jaarlijkse Woord van het Jaar-verkiezing?

Welke woorden waren het ook alweer die door het volk werden verkozen?* Bokitoproof (2007), swaffelen (2008), ontvrienden (2009), tentsletje (2010), stoeproken (2011), frietchinees (2012), flitsmarathon (2014), kraamkost (2015), samsonseks (2016) en koesterkoffer (2017).

Gelegenheidswoorden

Er komt weleens kritiek op het Woord van het Jaar. Dat het gelegenheidswoorden zijn, die niet relevant zijn en de waan van de dag vertolken. Dat geldt zeker voor een aantal woorden die de afgelopen jaren verkozen zijn, maar in Vlaanderen zijn opvallend veel van de verkozen woorden ingeburgerd geraakt.

In 2007, toen het eerste, nog gezamenlijke Woord van het Jaar verkozen werd, won Bokitoproof. Dat woord zegt de meeste Vlamingen niets: wij kenden Bokito niet en veel mensen weten vandaag nog steeds niet wie of wat hij is. Dat eerste Woord van het Jaar vonden de Vlamingen ‘heel erg Hollands’. Ze hadden en hebben er nog steeds niets mee. De naam Bokito wordt hooguit eens genoemd als het over de Vlaamse publiekslieveling gaat, de olifant Kai Mook.

Gelegenheidswoorden zijn tentslentje – het eerste Woord van het Jaar in de Vlaamse verkiezing – swaffelen en samsonseks. Nog heel af en toe duiken ze op in kranten of magazines, meestal als het over de woordverkiezingen gaat. Zelden hoor je iemand het woord samsonseks gebruiken, ook als het, zoals onlangs in de krant, over het gebrek aan seks bij jonge ouders gaat. Swaffelen heeft anders dan in Nederland geen figuurlijke betekenis gekregen in Vlaanderen.

De verkiezing van tentsletje veroorzaakte een storm van protest in Vlaanderen, omdat het woord vrouwonvriendelijk was. Vergeten is het zeker niet. Dit jaar noemde De Morgen ‘het verdorven tentsletje’ en ‘de kille carrièrevrouw’ in één zucht in een artikel over abortus. Toen Vlaamse radiozenders begin dit jaar besloten de muziek van Boef niet meer te draaien, wees de pers er fijntjes op dat diezelfde radiozenders in 2010 een hype van het woord tentsletje gemaakt hadden.

Blijvers

Stoeproken is opnieuw actueel. Het verschijnsel is blijven bestaan, maar er werd weinig over geschreven. In de zomer van dit jaar riep Lode Godderis, hoogleraar Arbeidsgeneeskunde aan de KU Leuven, de politici ertoe op het roken op terrassen en stoepen te verbieden. In de kranten gaven lezers er hun mening over en daarbij verscheen weleens het woord stoeproken.

De frietchinees is nog lang niet uit het straatbeeld verdwenen en het woord frietchinees is helemaal ingeburgerd. Het heeft ook aanleiding gegeven tot nieuwvormingen. Intussen zijn er ook frietpakistanen en frietiraniërs, en ook de eerste pizzachinees is gesignaleerd.

De flitsmarathon van 2014 is ook helemaal ingeburgerd. In oktober hadden we de tiende flitsmarathon en het woord stond de afgelopen jaren letterlijk duizenden keren in de kranten. Daarmee is het het succesrijkste Woord van het Jaar in Vlaanderen.

Ook kraamkost lokte heel wat kritiek uit. ‘Gelukkig herinnert niemand zich nog het bestaan ervan’, schrijft een twitteraar in december vorig jaar. Dat zegt veel over wat de man leest. Je hoeft maar even te googelen om te zien dat het woord leeft op de blogs van en voor jonge ouders. Niet langer geleden dan vorige week had het Vlaamse radiostation Qmusic het er nog over.

Sommigen beweren zelfs dat kraamkost als cadeau nu helemaal ‘in’ is dankzij de Woord van het Jaar-verkiezing.

Ook koesterkoffer is helemaal ingeburgerd. De vereniging die de koffertjes maakt, werkt samen met verscheidene Vlaamse ziekenhuizen om een koesterkoffertje te bezorgen aan ouders die een kindje hebben verloren. Een mooi gebaar dat een mooi woord heeft opgeleverd. En ongetwijfeld ook een blijver.

 Ruud Hendrickx, Vlaams hoofdredacteur van de Dikke Van Dale

Vanaf 28 november kun je stemmen op het Woord van het Jaar 2018 (#woordvanhetjaar2018) op de website van het Woord van het Jaar 2018.

* Dit betreft de winnende woorden van de verkiezing in Vlaanderen. Van Dale organiseert in Nederland een gelijkaardige verkiezing.