Sommige trefwoorden (lemma's) hebben meer dan één betekenis in de Dikke Van Dale. Doorgaans beschrijft het woordenboek dan eerst de oudste betekenis, terwijl de andere betekenissen daarna in chronologische volgorde worden vermeld. Die andere betekenissen zijn soms gewoner dan de eerste, die soms al min of meer in onbruik is geraakt en bijvoorbeeld als ‘verouderd’ of ‘archaïsch’ is gelabeld. Waarom wordt dat zo gedaan?  Die vraag werd me afgelopen week gesteld, toen ik een praatje hield over de nieuwe editie van de Dikke Van Dale. 

Het antwoord houdt verband met het historische profiel van het woordenboek. Dat vereist dat de oudste nog gangbare betekenis van een trefwoord als eerste wordt vermeld. Zo wordt bij 'aanmoedigen' als eerste de verouderde betekenis ‘(iemand) de moed versterken’ vermeld. De veel gewonere toepassingen ‘(iemand) aansporen’ en ‘(iets) stimuleren’ worden als tweede, respectievelijk derde betekenis genoemd.

Het voordeel van deze lemmastructuur is dat zo impliciet informatie wordt gegeven over de betekenisontwikkeling van een woord en dat betekenissen die uit elkaar voortvloeien, in onderling historisch verband worden geplaatst.

Het alternatief is een lemmastructuur waarbij de belangrijkste, bekendste, of meest gebruikte betekenis als eerste wordt vermeld. Het nadeel daarvan is echter dat niet altijd vastgesteld kan worden welke betekenis het gewoonst is, simpelweg omdat meerdere betekenissen algemeen gangbaar zijn. Bovendien varieert de bekendste betekenis soms ook per communicatiesituatie of per taalgebruikersgroep. De kans dat de Dikke Van Dale de historische lemmastructuur in de toekomst prijsgeeft, is dan ook vrij klein.