‘Het woordenboek is een meneer’, werd vroeger soms gezegd. Dat betekende dat woordenboeken gemaakt worden door mensen. Mensen die hun stempel op het woordenboek drukten door nu en dan hun mening in een omschrijving of definitie te laten doorklinken.

In oude edities van de Dikke Van Dale vind je een enkele keer zo’n gekleurde definitie. Neem perzik. In 1898 werd dat trefwoord omschreven als ‘kogelronde, met een zacht dons bedekte, sappige, heerlijk smakende vrucht van den perzikboom’. In de volgende edities verdwenen een voor een de waardeoordelen uit de definitie. Zo werd het subjectieve element ‘heerlijk smakende vrucht’ in 1961 afgezwakt tot ‘smakelijke vrucht’, en in 1984 verdween zelfs het woord smakelijk uit de definitie. De omschrijving van perzik was geneutraliseerd.

Achteraf zijn sommige persoonlijk gekleurde omschrijvingen vermakelijk om te lezen. Zoals de definitie van het woord ‘kosmonaut’, dat in 1976 zijn opwachting maakte in de Dikke Van Dale. De toenmalige hoofdredacteur vond dat woord blijkbaar maar overdreven. Hij omschreef het namelijk als ‘een ietwat hyperbolische benaming voor personen die een klein sprongetje in de kosmische ruimte doen door zich b.v. naar de maan of een planeet van ons zonnestelsel te laten schieten’. In 1984 – er was inmiddels een andere hoofdredactie – werd de definitie verzakelijkt tot ‘ruimtevaarder, astronaut’.

De woordenboekmakers van nu kunnen zich niet meer te buiten gaan aan zulke subjectieve woordverklaringen, al was het maar omdat elke definitie vóór publicatie wordt gelezen door een kritische eindredacteur. Daardoor is het woordenboek anno 2021 neutraler, maar ook een tikje minder een ‘meneer’.

Ton den Boon, Nederlands hoofdredacteur van de Dikke Van Dale