Omdat de Dikke Van Dale de taal zo neutraal mogelijk registreert, staan er ook trefwoorden en uitdrukkingen in waarvan het gebruik ongepast of sociaal onwenselijk is, omdat ze smadelijk, minachtend, kwetsend of beledigend zijn of althans als zodanig worden ervaren. Scheldwoorden zoals kankerhoer en kankerhond zijn overduidelijke voorbeelden hiervan. Het is ondenkbaar dat deze woorden níét als scheldwoord worden gebruikt. Het is zelfs zeer onwaarschijnlijk dat zulke woorden in een context worden aangetroffen waarin ze niet rechtstreeks tot iemand worden gericht om haar of hem uit te schelden, maar waarin ze dienen als typeringen van een bepaald menstype.

Deze woorden zijn daarom 'per definitie' scheldwoorden. Dat wordt in de Dikke Van Dale tot uitdrukking gebracht in de beschrijving van de betekenisinhoud van deze woorden. Ze worden gedefinieerd als 'scheldwoord'. Kankerhond bijvoorbeeld wordt omschreven als 'scheld­woord waar­mee die­pe ver­ach­ting je­gens een man wordt uit­ge­drukt'. Omdat de taalgemeenschap het gebruik van dit woord onder alle omstandigheden ervaart als gemeen en laag-bij-de-gronds, wordt het gebruik ervan gelabeld als 'vulgair'.

Daarnaast bevat onze taal een grote groep woorden die meestal, vaak, geregeld of incidenteel als scheldwoord fungeren, maar waarvan het voorstelbaar is dat ze beschrijvend worden gebruikt, bijvoorbeeld ter karakterisering van een groep personen of een menstype. Voorbeelden daarvan zijn angsthaas en dombo. Dombo bijvoorbeeld kan als tussenwerpsel ('Dombo!' of 'Hé, dombo!') en dus als scheldwoord worden gebruikt, maar ook als persoonstypering die niet direct gericht is tot één specifieke persoon ('Wie zonder helm op een motor gaat rijden, is een echte dombo').

In de omschrijving van de betekenisinhoud van dombo hoeft daarom niet vermeld te worden dat het een scheldwoord is. Het woord wordt omschreven als 'domme persoon'. Als een woordenboekmaker constateert dat zo'n woord meestal in de vorm van een tussenwerpsel wordt gebruikt, zal hij er een label ('scheldwoord', 'meestal scheldwoord', 'vaak als scheldwoord' of 'ook als scheldwoord') aan kunnen toevoegen.

Zo'n label beschrijft de taalwerkelijkheid op een bepaald moment. Het kan voorkomen dat een woord ooit voornamelijk als scheldwoord heeft gefungeerd, maar in hedendaags taalgebruik ook, juist of vooral als (persoons- of groeps)typering wordt gebruikt. Dombo is daar nu een voorbeeld van, maar in de 15e editie van de Dikke Van Dale wordt dit woord nog uitsluitend als een 'scheldwoord' in 'informeel' taalgebruik gelabeld.

Omdat we aan de hand van hedendaagse vindplaatsen kunnen vaststellen dat dombo soms wel en soms niet als scheldwoord fungeert, wordt de labeling in de Dikke Van Dale aangepast.

Dombo heeft geen uitgesproken nare, negatieve bijklank. Dat heeft een woord als del wel. Dit woord wordt weleens als scheldwoord gebruikt ('Del dat je er bent!') , maar is vooral courant als persoonstypering: 'losbandige vrouw of losbandig meisje'. Omdat het woord in (vrijwel) alle contexten een negatieve betekenis heeft, maar dus niet een uitgesproken scheldwoord is, wordt het in de Dikke Van Dale gelabeld als 'ongunstig'.

Veel lastiger te labelen en te omschrijven zijn woorden als slet en snol, die als persoonstypering oorspronkelijk en vaak nog steeds een ongunstige betekenis hebben ('losbandige vrouw of losbandig meisje'), maar die, met min of meer dezelfde betekenisinhoud ('iemand met veel wisselende seksuele contacten en/of veel seksuele ervaring of fantasie'), ook wel in waarderende contexten worden aangetroffen ('Zij (tegenwoordig ook wel hij) is een slet in bed').

Als een woord in een bepaalde betekenis oorspronkelijk een ongunstige bijklank had, maar daarnaast (in min of meer dezelfde betekenis) toepassingen krijgt waarin het een gunstige bijklank heeft, worden die betekenissen op grond van de verschillende connotaties in de Dikke Van Dale gesplitst. Het beoordelen van zulke woorden is een arbeidsintensieve taak, omdat er veel verschillende contexten moeten worden beoordeeld waarin het woord wordt aangetroffen.

Soms kom je daarbij onverwachte toepassingen tegen. Zo berichtten de (sociale) media enige tijd geleden over een politiecontrole waarbij een jonge vrouw die bekeurd werd omdat ze zonder licht reed, de dienstdoende agent om 'sletjeskorting' had gevraagd:

'Eén jongedame vroeg op serieuze toon of ze naast een lampje ook nog "sletjeskorting" kreeg.'

Hoewel dit woord in de media meteen werd opgevat als een samenstelling met slet in de seksuele betekenis van dit woord, is het niet geheel ondenkbaar dat de jonge vrouw in kwestie het in een iets andere betekenis gebruikte. In bepaalde subculturen wordt de verkleinvorm sletje namelijk ook weleens zonder dwingende seksuele bijgedachte gebruikt, waarbij het eerder synoniem is met chickie (meisje) dan met del. Ook dit gebruik verdient vermelding in het woordenboek.

Omdat de gevoelswaarde van woorden snel kan veranderen, is het labelen van persoonsaanduidingen in het woordenboek een taak die nooit af is. Vooral woorden met een mogelijk seksistische of racistische gevoelswaarde, hebben daarom al enige tijd de permanente aandacht van de redactie van de Dikke Van Dale. 

Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke Van Dale 

Nederlands hoofdredacteur Ton den Boon en Vlaams hoofdredacteur Ruud Hendrickx vertellen maandelijks over het verrijken van de Dikke Van Dale.