Wat is het verband tussen een enge droom en een nachtelijk bezoek van een vrouwelijk paard? Voor mensen zonder paardenfobie: niets.

In de middeleeuwen geloofde men dat enge dromen veroorzaakt werden door een nachtelijk spook, een mare. Een nachtmare was een spookverschijning die − naar men dacht − mensen in hun slaap kwelde door hun ademhaling te belemmeren. Later verschoof de betekenis van de spookverschijning zelf naar het verstikkende gevoel dat ze veroorzaakte, en vandaar naar een enge droom.
Toen het woord mare verouderd raakte, begrepen mensen nachtmare niet meer. Ze zagen het woord aan voor een samenstelling van nacht en merrie, een vrouwelijk paard.

De mare doet de ronde
Misschien doet mare je denken aan de uitdrukking de mare gaat, loopt of doet de ronde ‘het verhaal gaat’. Deze mare kwam al in het Oudnederlands voor en betekende toen ‘roem; bericht’. In het Middelnederlands kwam daar de betekenis ‘gerucht, nieuws’ bij, maar het woord werd toen al minder gebruikelijk. En hoewel het best plausibel klinkt dat nachtmare een ‘(eng) nachtverhaal’ was, is dit dus niet de mare waar het in nachtmerrie om gaat. Het is toeval dat er in de middeleeuwen meer maren waren. Dezelfde woorden met verschillende betekenissen komen wel vaker voor. Tegenwoordig hebben we bijvoorbeeld bank als zitmeubel en als financiële instelling.

Leuk om te weten:
Volgens oude volksverhalen bemoeit de nachtmerrie zich trouwens niet alleen met mensen, maar ook met paarden: als de manen van een paard ’s morgens in de war zitten, is het dier ’s nachts door de nachtmerrie bereden.