In het najaar van 2012 raakten wij, twee aanstormende taalkundigen, aan de praat over de manier waarop er in het publieke domein over taal werd gepraat. Het viel ons op dat mensen allerlei grote en vaak negatieve uitspraken deden (‘Jongeren kunnen niet spellen!’, ‘Onze taal verloedert!’, ‘Ik ben de baas van taal!’), zonder dat ze die uitspraken onderbouwden. Als ze dat wel zouden doen bijvoorbeeld door wetenschappelijk onderzoek aan te halen, dan zouden ze er al snel achter komen dat veel van hun beweringen niet klopten. Maar helaas leek het alsof men niet op de hoogte was van dat onderzoek, of het stelselmatig negeerde. Dat vonden we jammer.

We zochten de oorzaak voor dit probleem allereerst in eigen boezem: misschien zorgden Wij Taalwetenschappers wel te weinig voor laagdrempelig en breed beschikbare kennisoverdracht. Omdat we niet alleen van woorden, maar ook van daden houden, begonnen we een blog, De Taalpassie van Milfje, waarop we het Nederlandse publiek beter bekend wilden maken met wat de taalwetenschap allemaal ontdekt heeft. We wilden kennis delen, over de manier waarop er bijvoorbeeld naar Engelse invloed in het Nederlands wordt gekeken. Is het wel echt zo dat we steeds meer Engelse woorden gebruiken, en zo ja, is dat een bedreiging voor het Nederlands? We wilden mensen verder laten denken dan ‘ik zie een taalfout, boe stom foei weg’. Wij wilden proberen te laten zien waar die taalfout dan eigenlijk wel niet door kwam, of er patronen zijn te vinden in fouten, en wat taalfouten zeggen over onze hersenen. Ook wilden we mensen laten inzien dat taalwetenschap iets anders is dan vreemde talen leren, of het Groene Boekje vanbuiten kennen. Taalwetenschap is een zinderend onderzoeksgebied, waar ontdekkingen worden gedaan die voor de wetenschap en de maatschappij van groot belang kunnen zijn.

Maar dan moet de kennis die wordt opgedaan in de wetenschap wel worden overgebracht. We denken niet alleen dat het belangrijk is om wetenschappelijke kennis naar het publiek te brengen, -we denken zelfs dat dat een plicht is. Dat klinkt misschien zwaar – wij doen het met plezier –, maar wetenschappers zoals wij worden nu eenmaal betaald door de gemeenschap en dan is het wel zo netjes om die gemeenschap te vertellen wat we allemaal ontdekt hebben. Dat betekent niet dat iedere wetenschapper per se moet valoriseren of populariseren, maar wel dat in principe alle kennis beschikbaar moet zijn voor iedereen. De wereld buiten de universiteit kan namelijk ook veel aan die wetenschappelijke kennis hebben. Kennis kan helpen om geïnformeerde beslissingen te nemen, bijvoorbeeld over de inrichting van ons (taal)onderwijs aan kinderen en immigranten. Kennis van de structuur en werking van taal kan technologen helpen om onze computers te verbeteren. Kennis van taal geeft inzicht in de aard van mensen, in hoe we de wereld indelen en elkaar begrijpen. En, niet onbelangrijk: hoe meer mensen kennisnemen van onderzoek over taal, hoe beter dat weer is voor taalwetenschappers. Onderzoek wordt altijd beter van een goed gesprek met iemand met een frisse blik.

In een tijd waarin wetenschap, experts en feiten ter discussie staan, is het goed om ook even stil te staan bij wat wetenschap eigenlijk is, en hoe het wel en niet werkt. Wetenschappers vergaren kennis door systematisch gegevens te verzamelen. Ze kijken niet zomaar naar één ervaring van één persoon (hoewel die ook op zijn manier waardevol kan zijn), maar trekken hun conclusies op basis van meerdere observaties, die ze op een gestructureerde manier analyseren. Daarbij vertellen ze voortdurend hoe ze aan hun gegevens komen. Op die manier kunnen ze altijd beargumenteren hoe ze aan een bepaald antwoord op een vraag zijn gekomen. Het volgen van deze wetenschappelijke methode maakt de vergaarde kennis sterker dan de observaties die je in je eentje, thuis op de bank doet. Zo’n persoonlijke observatie is altijd gekleurd – een wetenschappelijke aanpak voorkomt dat door het persoonlijke systematisch te maken. We willen hiermee niet zeggen dat wetenschappers altijd gelijk hebben, maar we willen zeker wel zeggen dat wetenschappelijke kennis niet ‘zomaar’ kennis is.

Wij hopen met ons boek een bescheiden bijdrage te leveren aan de voortgang van kennis van taal en van de wereld in het algemeen. Wij willen ons enthousiasme over taalwetenschap en onze liefde voor taal graag delen, en daarom staat dit boek tjokvol ontdekkingen van taalwetenschappers die zó fascinerend zijn dat iedereen er meer over zou moeten weten. Zie het niet als een Definitief Overzicht van de Absoluut Meest Opzienbarende Ontdekkingen. Het is eerder een bloemlezing van onderzoek dat wij interessant vinden. Het is het topje van een ijsberg aan waanzinnig taalwetenschappelijk onderzoek, een ijsberg zo massief dat er wel honderd Titanics op stuk zouden lopen. 
 

Marten van der Meulen , co-auteur van het boek Opzienbarende ontdekkingen over taal.

Verkrijgbaarheid
Opzienbarende ontdekkingen over taal is vanaf 7 maart 2017 verkrijgbaar via de reguliere (online)boekhandel en in de Van Dale-webwinkel. 128 pagina’s | € 12,50 | ISBN: 9789460773280. Bekijk hier het inkijkexemplaar. Ook verkrijgbaar als e-book.