Gisteren schreef een columnist van het Brabants Dagblad onder de kop ‘Gaschaos’ over onduidelijk- en onzekerheden in verband met het afkoppelen van woningen van het gasnet: wanneer moeten we van het gas af, wat zijn de alternatieven en wie gaat de energietransitie betalen?

Gaschaos is een gelegenheidswoord en om die reden eigenlijk niet zo interessant, al sluiten we niet uit dat we het in de komende decennia vaker zullen aantreffen in de media. Gaschaos is echter wél intrigerend uit etymologisch oogpunt. Het woord gas is namelijk ontstaan uit chaos en gaschaos is daarom in zekere zin dubbelop.

Hoe zit dat?

Gas – althans het woord – is in het begin van de 17e eeuw ontdekt – of beter gezegd: bedacht – door Jan Baptiste van Helmont (1579-1644). Deze Brusselse arts en filosoof liefhebberde in de (al)chemie, in de hoop het ‘Geneesmiddel Voor Alle Kwalen’ te vinden. Bekend is dat Van Helmont koolzuurgas wist te bereiden, maar hij heeft zich onsterfelijk gemaakt door die ‘damp die uit gistende vloeistoffen opstijgt’ gas te noemen.

Onder alchemisten was het gebruikelijk de lucht te karakteriseren met het Griekse woord chaos, dat eigenlijk ‘lege ruimte’ betekent, maar ook ‘de stof waaruit de aarde bestond voordat de Schepper er vorm aan gaf’. Het koolzuurgas, de ontdekking die Van Helmont deed, moet hem aan lucht hebben doen denken, want uit zijn geschriften blijkt dat hij aanvankelijk het woord chaos gebruikte voor het verschijnsel koolzuurgas. Wel paste hij het Griekse woord meteen aan het Nederlandse klanksysteem aan. Hij maakte er gas van. Niet lang daarna verspreidde dit woord zich als een gaswolk over alle Europese talen. Gas is nu een van de meest internationale woorden die onze taal heeft voortgebracht.

Definitie

gaschaos

(m, g.mv.) maatschappelijke chaos die kan optreden als gevolg van onduidelijkheden bij de transitie van aardgas naar andere energiebronnen

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale

Het Woord van de Dag (#WVDD) wordt mede mogelijk gemaakt door Taalbank.nl. Dit artikel is ook te vinden op de website van Taalbank.nl.